Natuurwijnen

In Nederland wordt door wijnboeren veel biologisch gewerkt, maar ik ken slechts drie makers van natuurwijnen: Ron Langeveld van wijngoed Dassemus (Chaam), Huib Overmars van wijngoed de Oude Waalstroom (Hurwenen, bij Zaltbommel) en Peter Pelzer van Domein Aldenborgh (Eys, Zuid-Limburg). VieVinVjenne bij Almelo blijkt ook natuurwijn te maken, daar moet ik snel eens gaan kennismaken. Als je ze kent, hoor ik het graag.

Wat zijn natuurwijnen?

Dat is niet gedefinieerd en er is dus ook geen certificering van natuurwijn, maar we kunnen een eind komen met omschrijvingen. Er wordt gesproken van natural wine, wilde wijn, ‘raw’ wine of vin naturel.
De makers van natuurwijnen zetten zich af tegen de conventionele wijnen. Aan deze laatste worden allerlei stoffen toegevoegd (of onttrokken), maar daarop hebben we geen enkel zicht omdat dat niet vermeld wordt op het etiket. Het zou een revolutie in de wijnwereld worden als dit verplicht zou worden.

Nooit gaat het om massaproductie, altijd om kleine bedrijven. Je hebt biowijnen, biodynamische wijnen en er bestaan vele duurzaam werkende wijnboeren. Dan zijn er de orange wines, die bijna zonder ingrepen ‘ontstaan’ en waarvan er in Nederland ook enkele worden gemaakt. Sinds zo’n jaar of 15 zijn de ‘natuurwijnen’ sterk in opkomst. Er zijn restaurants en wijnbars die alleen natuurwijnen schenken.
De maker van een natuurwijn gaat veel verder dan een biowijnboer. Biodynamisch komt er dichterbij, maar een natuurwijnboer volgt niet noodzakelijkerwijs de maankalender, zoals zijn b.d.-collega’s: het is niet verplicht.

Natuurwijnen, ik vind ze heerlijk en super-interessant!

Wat ik zeker weet, is dat de makers van natuurwijnen zonder uitzondering mensen zijn die respectvol met de aarde om willen gaan. Niet alleen met de bodem van hun wijngaard, maar veel breder. Hun respect betreft ook alle bloemen en kruiden (‘onkruid’!), de insecten en de kleine en grote dieren rond het bedrijf. De gehele leefomgeving met de mensen die er leven behoort daartoe. Deze wijnboeren willen de aarde een stukje mooier achterlaten aan de volgende generaties.
Vast de reden voor de goede klik die ik met deze mensen heb!

Wijn voor de open minded

Voor een natuurwijn moet je openstaan voor iets nieuws, je moet onbevooroordeeld zijn en enigszins avontuurlijk aangelegd (net als Vinaventura😊). Om te beginnen kiezen de makers van deze wijnen vaak voor afwijkende, artistieke etiketten, maar oké, dat is buitenkant. Schenk je echter een natuurwijn in, dan zie je ook meestal iets anders dan je zou verwachten. De wijn is een beetje troebel, de wijn heeft veel depot, de ‘witte’ wijn is best donker, enz.. Dan ga je ruiken en proeven: ook anders, afwijkend van de doorsnee wijn, stuivend, verrassend. Ze hebben een grote kracht, een concentratie van geuren en smaken. Die zijn namelijk niet afgezwakt door toevoegingen, bewerkingen, klaring of filtering. Je proeft pure wijnen, de pure smaak van de druiven en de bodem waarop ze zijn gegroeid.
Dat kan even wennen zijn. En zeker voor de geoefende wijnproever. Als onbevangen beginner ben je hier in het voordeel.

Wanneer is een wijn een natuurwijn?

Natuurwijn is geen beschermde naam, dus wanneer is een wijn een natuurwijn?
Om enigszins een bescherming aan de naam natuurwijn te bieden, hebben organisaties van makers van natuurwijnen gedragsregels en criteria opgesteld waaraan zij zich willen houden. Hoewel natuurwijnmakers helemaal niet van regels houden. En het moét dus niet. Eigenlijk zijn er geen regels. Maar onderstaande punten zijn wel gemeengoed.

  • In de wijngaard wordt niet gespoten met herbiciden, insecticiden en fungiciden. Kunstmest wordt niet gebruikt, alleen natuurlijke stoffen als mengsels van planten.
  • De druiven worden biologisch of biodynamisch verbouwd.
  • De druiven worden met de hand geoogst.
  • In de kelder wordt niets toegevoegd aan de wijn.
  • Spontane vergisting. Er wordt geen gekweekte gist toegevoegd. De van nature aanwezige gisten zorgen spontaan voor de vergisting: een ‘wilde’ vergisting.
Om een natuurwijn te maken, grijpt de wijnmaker dus zo min mogelijk in. Alles draait om een zorgvuldig bewaard natuurlijk evenwicht in het bodemleven. De wijngaard ziet er zeer weelderig uit, want er groeit van alles tussen de wijnstokken en de ranken worden ook minder gesnoeid. Sommige wijnboeren ploegen zelfs niet, omdat ook dat het evenwicht in de bodem verstoort.

In de wijnkelder betekent het dat er geen zuur, suiker, tannine of kleurstof wordt toegevoegd. De wijnmaker voegt zeker geen gisten toe: de van nature aanwezige wilde  gisten doen het werk. Hij maakt geen gebruik van enzymen en bacteriën; hij filtert en klaart de wijn niet. Sulfiet wordt in slechts heel kleine hoeveelheden toegevoegd en vaak ook helemaal niet.
Houten vaten, worden deze ook niet gebruikt? Soms wel, maar geen nieuwe omdat die te veel smaak afgeven aan de wijn en daardoor het natuurlijke karakter te veel beïnvloeden.

Als wijnmaker moet je uiterst hygiënisch te werk gaan, want het bijsturen van foutjes in de smaak is er niet bij. En als je geen of nauwelijks sulfiet gebruikt, moet je ontzettend goed letten op de ontwikkeling van de wijn, vooral als hij gebotteld is. Sulfiet zorgt ervoor dat een wijn niet oxideert of bederft. Een natuurwijn is een versproduct. De wijn moet van zichzelf voldoende zuiver zijn en tannines, zuren of suikers hebben om de houdbaarheid te kunnen garanderen.
Natuurwijnen van een wijnboer variëren van jaar tot jaar. Omdat hij niet ingrijpt en de natuur zijn gang laat gaan, is de smaak niet constant maar elk jaar een verrassing. Soms valt dat tegen, maar soms ontstaan er fantastische wijnen.

Waar in Nederland kun je natuurwijnen proeven / kopen?

Ga mee naar een van mijn excursies naar wijnboeren die natuurwijnen maken:
–  maandag 24 mei (2e paasdag) naar wijngoed Oude Waalstroom (bij Zaltbommel)
–  zaterdag 21 augustus naar wijngoed Dassemus (bij Chaam)

Het aantal winkels en importeurs gespecialiseerd in natuurwijnen is groeiende. Omdat de term niet afgebakend is, verkopen deze zaken vooral ‘zo natuurlijk mogelijk gemaakte wijnen’. Op hun websites kun je nog veel meer informatie vinden over natuurwijnen.

Hierbij aangesloten zijn Delicroatia, Wilde Wijnen, Vinatura, Bolomey, Bruutwijn, De Wijnvriend, Vaime Wines, Vinum Naturale, Winestories, Yanfloryn, Daxivin en Zuiver Wijnen.