Mijn wijnwandelreizen bestaan dit jaar 25 jaar. Een bijzonder jubileum, iets om te vieren. Dat doe ik met een jubileumboek.
Toen ik 25 jaar geleden begon met het organiseren van wijnwandelreizen, was het idee: het samenbrengen van mensen om de liefde te delen voor wijn, wandelen, lekker eten en genieten van de mooie natuur van bijzondere wijngebieden. In het eerste jaar had ik maar één bestemming, de Dentelles de Montmirail in het Rhônegebied. Inmiddels heb ik meer dan duizend avonturiers mogen verwelkomen. De afgelopen kwart eeuw heeft ook mij veel gebracht en ik ben super dankbaar voor iedere deelnemer die mee op reis is geweest.
Ter gelegenheid van dit jubileum heb ik een speciaal boek samengesteld dat 25 jaar in beeld brengt. Het bevat tien prachtige verhalen van deelnemers die hun herinneringen met ons delen. Deze verhalen geven een inkijkje in de avonturen die we samen beleefd hebben. Anekdotes vaak. Spannend, ontroerend of komisch. Verhalen die je meeslepen in een gebeurtenis en die erg leuk zijn om te lezen. Ze spelen zich af in Portugal, de Luberon, Bourgondië, de Drôme Provençale, Griekenland, Piemonte, Sardinië en Alto Adige. Deze vertellingen heb ik aangevuld met een paar eigen verhalen en een terugblik, oude foto’s en krantenartikelen, grappige uitspraken en mooie quotes. Ook geef ik tips voor wijnboeken en -films. Plus het recept van Sardijnse malloreddus.
Biologische wijn en natuurwijn zijn in die 25 jaar steeds belangrijker voor mij geworden. Ik heb me ingezet om de ecologische voetafdruk van Vinaventura flink te verkleinen en om met producenten te werken die het milieu respecteren. Het boekje besteedt ook aandacht aan deze belangrijke transitie.
Ik nodig je van harte uit om het boekje te lezen en samen met mij terug te blikken op een kwart eeuw van onvergetelijke momenten. Het waren 25 heerlijke jaren en ik kijk nu al uit naar de reizen die nog komen gaan!
Dit jaar is het 25 jaar geleden dat mijn allereerste wijnwandelreis plaatsvond. In 1999, tevens het jaar dat ik vinoloog werd, naar de Côtes du Rhône. 25 jaar! Een kwart eeuw…. Het begon allemaal met het rijtje dat ik had opgesteld van de mooie dingen in het leven: wandelen, natuur, lekker eten, wijn, mensen, reizen. Zonder kennis van het toerisme maar vol enthousiasme en ondernemingslust stortte ik me in het spannende avontuur van het organiseren van groepsreizen voor levensgenieters. Als vinoloog een week op stap met een groep gelijkgestemde bourgondiërs, elke dag een wijnproeverij, een wandeling, een lunch en diner. Geen moment spijt van gehad!
Er is wel iets veranderd in de loop van de jaren. We lopen geen 20-25 km meer, maar eerder 10-15 km. Ik verstuur de informatiemappen niet meer per post maar per mail. In de beginjaren kon ik niet even contact opnemen onderweg, nu is iedereen bereikbaar. Ik maak appgroepen aan voor de buitenlandse reizen. Het woord wijnwandelreis is bekender geworden: men lacht niet meer om de combinatie van wijn en wandelen. Ik neem de deelnemers niet meer mee naar heel verre landen, maar blijf liever dichter bij huis. Wat duurzaamheid betreft, blijf ik mij ontwikkelen. Ik kies voor wijnbedrijven die gezond en duurzaam werken: biologisch en biologisch-dynamisch. Van Els Groot WijnWandelreizen via Els Groot WijnWorkshops naar Vinaventura. Liep ik vroeger op topografische kaarten van 1:25.000, nu zijn er talloze fantastisch werkende wandel- en navigatie-apps. Toch wel jammer, we verdwalen nooit meer…
Ik ontwikkelde standplaatsreizen (26), trektochten (6), wijnexcursies in Nederland (27), individuele reizen (8) en reizen op maat. Als ik foto’s terugkijk van die eerste tijd, schaam ik me wel een beetje voor mijn outfit. Geen buitensportkleding, maar een katoenen tuinbroek en T-shirt. Een auto moest ik in die beginjaren lenen, eerst was dat een heel kleintje.
Snel ontdekte ik de meerwaarde van een assistent-reisleider: bagagevervoer tijdens de trektochten, inkopen doen voor de picknick en de tafel hiervoor dekken, bezemwagen zijn voor ‘gestrande’ wandelaars, mij aflossen tijdens lange autoritten, maar ook bij het meedenken in het hele proces van het ontwikkelen van nieuwe reizen, het geven van tips en feedback. En zeer zeker ook voor de gezelligheid. Later had ik zelf een auto en het busje volgde. De rode VW T4, de groene T4 en nu de grijze Ford Transit. In drie van de 25 jaar werkte ik onder de vlag van SNP. Daar begeleidde ik mijn eigen wijnwandelreizen en ontwikkelde voor hen enkele nieuwe.
Een van de grootste veranderingen was de ontwikkeling van de Nederlandse wijnbouw en het wijntoerisme in eigen land. In 2000 was ik de eerste die een excursie organiseerde naar een Nederlandse wijngaard, die op de Wageningse Berg. Eén klein boekje bestond er over Nederlandse wijn. In die 25 jaar is de kwaliteit van wijn van eigen bodem enorm toegenomen. Er zijn tientallen boeken geschreven. Het wijntoerisme staat op de kaart. In dit jubileumjaar bied ik een nieuwe wijnreis aan, in Vlaanderen. Daarnaast staat de wonderschone wijnwandelreis Alto Adige voor de derde keer op het programma en een reis naar de Pfalz. Op wijnexcursie kunnen mensen mee naar Zeeland en Zaltbommel. En er komen nog bestemmingen bij!
Ik ben bezig met het samenstellen van een jubileumboek met verhalen en anekdotes van deelnemers en van mijzelf, dat deze zomer uitkomt.
Zeker! Het gaat daar nog veel harder dan in Nederland met de ontwikkelingen. Nederland telt momenteel zo’n 275 hectare aan wijngaarden, maar in België is dit al ruim 800 hectare. België is het snelst groeiende wijnland ter wereld. Waren er in 2016 ca 100 commerciële wijngaarden, nu zijn dat er al ca 260. Hoewel er enkele wijngaarden zijn van meer dan 30 hectare, ligt het gemiddelde op 3 hectare. Hiervan is ongeveer 50% is mousserend, 35% wit, 12% rood en 3% rosé. Anders dan in Nederland, hebben de Belgen veel klassieke druivenrassen aangeplant. Chardonnay is de meest voorkomende, daarna pinot noir. Ongeveer een derde van de aanplant bestaat uit nieuwe, meeldauwtolerante rassen zoals de witte solaris en johanniter en de rode regent, dornfelder en pinotin. De wijngebieden liggen verspreid over Vlaanderen en Wallonië, die er ongeveer even veel hectaren van hebben. Het is erg leuk om deze wijngebieden te bezoeken, niet alleen om de vaak prachtig gelegen wijngaarden, maar ook vanwege de nabijgelegen historische steden. Denk aan Leuven in het Hageland, Ieper in het Heuvelland, Hasselt en Borgloon in Haspengouw, Namen en Charleroi in de Côtes de Sambre et Meuse en, weliswaar in Nederland, Thorn en Maastricht in de Maasvallei. Nog een groot voordeel: je rijdt er in een paar uur naartoe!
Zijn Belgische wijnen lekker?
Hoe smaken ze, die wijnen van de buren? De gemiddelde kwaliteit is uitstekend. Als relatief noordelijk land met een zogenaamd cool climate, produceert het wijnen die fris, puur en fruitig smaken, met een goede balans tussen zuren, alcohol, suikers en – voor de rode – tannine. Het meest bedreven is men in het maken van mousserende en witte wijnen, niet zo vreemd, want juist die moeten frisheid bezitten. Als je ze wilt proberen, kun je ze hier bestellen.
Kwaliteitsaanduidingen
De Belgen kennen zeven BOB’s waarvan twee speciaal voor mousserende wijnen. De BOB – Beschermde Oorsprong Benaming – is een classificatie en geeft een bepaalde kwaliteit aan, vergelijkbaar met de Franse AOP/ AOC. Deze BOB-gebieden zijn Hageland (oost van Leuven), Haspengouw (rond Borgloon en Hasselt), BOB Heuvelland (bij Ieper), Côtes de Sambre et Meuse (rond Namen), Maasvallei Limburg (van Thorn tot Maastricht op de westoever, grensoverschrijdend), Vlaamse mousserende kwaliteitswijn en Vin mousseux de qualité de Wallonie/Crémant de Wallonie. Daarnaast zijn er twee gebieden voor landwijn (BGA, Beschermde Geografische Aanduiding): Vlaamse landwijn en Vins de Pays de Jardins de Wallonie
Haspengouw
Een van de BOB-regio’s is Haspengouw, ten westen van Maastricht. Interessante historische steden liggen hier: Hasselt, Sint-Truiden, Riemst en Tongeren, maar het wijncentrum is het pittoreske Borgloon. Haspengouw is altijd een fruitregio geweest, met name voor kersen, aardbeien, appels en peren. Overal zie je fruitkistjes opgestapeld staan bij de boerderijen en fruitverwerkende bedrijven. In de lente kleurt de hele streek roze en wit van de bloesems. Daarnaast worden er de laatste decennia dus wijndruiven verbouwd en sinds het jaar 2000 is Haspengouw officieel een Belgische wijnstreek. Haspengouw heeft ook een rijkdom aan prachtige kastelen.
Klinkende namen
Bekende wijnbedrijven zijn het exclusieve Clos d’Opleeuw (wijngoeroe Jancis Robinson beschreef zijn chardonnay als de Belgische Puligny-Montrachet, een van de duurste wijnen uit de Bourgogne), en Kasteel Genoelselderen, bij Maastricht de grens over. Alleen al in en rond Borgloon zijn 10 wijnbedrijven. In deze streek vindt in 2024 mijn wijnwandelreis Haspengouw plaats.
Naar aanleiding van mijn wijnexcursies in Nederland hier iets over de term BOB: Beschermde Oorsprongsbenaming. Wat is een BOB? Dat is een kwaliteitskeurmerk, het hoogste kwaliteitskeurmerk. Producten met het BOB-keurmerk moeten geproduceerd, verwerkt en bereid worden binnen een bepaald gebied volgens een erkende en gecontroleerde werkwijze. De producten moeten aan strenge voorwaarden voldoen. Bij wijn is er bijvoorbeeld een lijst met toegestane druivenrassen. Ook ligt er vast welke bestrijdingsmiddelen zijn toegestaan en welke niet en welke stoffen toegevoegd mogen worden tijdens het wijn maken.
Nederlandse gebieden met BOB
Voor de Nederlandse wijnen zijn er momenteel 7 BOB’s. Je kunt BOB vergelijken met het Franse AOP keurmerk: Appellation d’Origine Protégée, waarvan het een letterlijke vertaling is. (AOP heette tot voor kort AOC) Dit zijn de 7 Nederlandse gebieden met een BOB:
Maasvallei Limburg (samen met België, 2017)
Mergelland (2018)
Oolde (2018)
Vijlen (2018)
Ambt Delden (2019)
Achterhoek Winterswijk (2020)
Rivierenland (2022)
Twente, Schouwen-Duiveland en de Voerendaalse Bergen hebben een aanvraag lopen bij de RVO. Een adviescommissie toetst of de aanvraag in overeenstemming is met de Europese regelgeving. Is dit het geval, dan onderzoekt de Europese Commissie of het aanvraagdossier voldoet aan alle vereisten. Zo’n proces kan tot wel drie jaar duren. Ook andere producten hebben het BOB-keurmerk, zoals Brabantse Wal asperges, Opperdoezer ronde en verschillende soorten kazen.
Beschermde Geografische Aanduiding (BGA)
Een stapje lager is de BGA: Beschermde Geografische Aanduiding. In Nederland komen deze overeen met de provincies. Ze zijn vergelijkbaar met de Franse IGP ofwel Vin de Pays – waarbij ‘pays’ opgevat moet worden als landstreek. De producent moet ook aan regels voldoen, maar deze zijn minder streng dan bij de BOB.
Nederland is in de afgelopen jaren een kwaliteitswijnland geworden!
Van de Balkanlanden is Slovenië als wijnland waarschijnlijk het minst bekend. Ja, als een fantastisch buitensportland geniet het zeker faam. Maar het heeft een geheel eigen gastronomie en er worden zeer goede wijnen gemaakt. Tijd voor culinair toerisme in Slovenië!
Veel mensen kennen het land niet, helaas. Ook ik kende het niet, tot ik er door een gelukkig toeval terecht kwam voor een fietsvakantie. Ik wist dat het grenst aan Italië, Oostenrijk, Hongarije en Kroatië, dat het bergen, bossen en zee heeft. Maar verder ging ik er blanco heen, zonder hoge verwachtingen.
Puur en gezond Luilekkerland
Het eerste wat opviel, net de grens over bij Udine, waren de uitstekende cappuccino’s. Dat had ik niet verwacht. Het landschap golfde groen en liefelijk, als een rustige variant van Toscane, overladen met een zee van bloeiende acacia’s, wijngaarden en hier en daar een dorp met witte huisjes. De eerste willekeurige restaurantstop in Dobrovo, hoofdstad van het Brda wijngebied, was een succes. Heerlijke huisgedroogde prsjut (proscuitto, ham uit de Karst), smakelijke kazen (Tolmin gatenkaas!), hoge kwaliteit olijfolie, lekker brood, een huisgestookt aperitief vooraf. De rebula, een frisse witte wijn en de krachtige rode refosk zorgden ook voor een zeer aangename kennismaking. Wat een land!
Gastronomie van het boerenland
Later ontdekte ik dat Slovenen graag alles zelf doen. Ze maken hun eigen wijn, stoken hun likeur, drogen zelf de ham van eigen varken, hebben een moestuin, een olijfgaard en wat fruitbomen. Onbespoten en onbehandeld, puur en authentiek. In dit paradijs moest ik wel een wijnreis ontwikkelen. Is het haute cuisine? Zeker, er zijn enkele beroemde gastronomische restaurants. Maar boven alles is de Sloveense keuken er een van hoge kwaliteit streekproducten, van sublieme eenvoud en van eigen teelt en makelij. Plattelandsgastronomie. Verrukkelijk.
Mediterrane kust en zeevruchten
Slovenië bezit 45 km kust – niet veel, wel erg schilderachtig met palmen, oleanders en Italiaans aandoende stadjes. Hier eet je heerlijke verse vis, kreeft, krab, inktvis en schelpdieren, liefst op een terras met uitzicht over zee. Met een glas witte wijn erbij van de lokale malvazija.
De Sloveense wijngebieden
Slovenië kent drie grote wijnregio’s, Podravje, Posavje en Primorje. Podravje ligt in het noordoosten langs de Drava; Posavje in het zuidoosten langs de Sava. Primorje (bij de zee, betekent het) ligt in het westen, bij de zee.
Aan wijngebied Primorje ben ik mijn hart verloren, niet alleen vanwege zijn wijnen en andere heerlijkheden, maar ook om zijn schoonheid. Het bestaat uit de subregio’s Brda, Vipavavallei, Karst en Sloveens Istrië. De druivenrassen die je tegenkomt in Primorje zijn de witte malvasìa, zelèn, pinela, vitovska en rebula en de rode refosk, die in de Karst teran heet. Naast deze inheemse rassen, tref je er ook Franse, Italiaanse en Oostenrijkse.
7 fenomenale wijnboeren die ‘natural wines’ maken
Hoe kom je aan bijzondere wijnmakers, kleine familiebedrijven, gepassioneerde boeren met een eigenzinnige visie, die op een natuurlijke en respectvolle manier met hun land omgaan? Ik vroeg het aan Marijana Siljeg van The Orange Wineclub en Delicroatia en serieus: zij kent dus zulke mensen! Marijana, zelf afkomstig uit het gebied, is specialist in wijnen en andere lekkernijen uit Slovenië en Kroatië. Via haar vond ik de bijzondere wijnmakers die ik tijdens een wijnreis bezoek met mijn groep. Zo leerde ik Joško Renčel, Janko en Tamara Stekar, Aleks en Simona Klinec, Ales Kristancic van Movia, Branko Cotar en de jonge tweeling Matej en Luka Zaro kennen, stuk voor stuk persoonlijkheden. Zij maken wijnen in overeenstemming met hun karakter. Natuurwijnen, biologisch-dynamische wijnen, topwijnen.
Meer weten over Slovenië en zijn lekkers?
Lees het smakelijke artikel van wijnhistorica Mariëlla Beuker.
Lees het Volkskrant-artikel van culinair recensent Mac van Dinter.
Ga mee met de Wijnreis Mediterraan Slovenië van Vinaventura, dan word je meegenomen van het Brda-wijngebied via de Vipavavallei naar de magnifieke kust.
Het adres, Langs de Akker 5, doet al vermoeden dat de Amsteltuin niet middenin de stad ligt. Dat klopt, hij ligt op een schilderachtige plek vlakbij de Amstel, aan de rand van Amstelveen.
Terrasjesdagen
Annelies Kruijthoff en Douwe Woudstra hebben er als hoofdtaak om te voorzien in dagbesteding voor mensen met een geestelijke beperking. Daarnaast biedt de Amsteltuin de gelegenheid voor evenementen. Daar is het een ideale locatie voor, zo mooi ‘buiten’ gelegen. Gezelligheid en sfeer staan hier voorop. Annelies en Douwe organiseren zogenaamde terrasjesdagen, diners met een kok en je kunt er je (trouw-) feest houden. Op de terrasjesdagen kun je er terecht voor de lekkerste aperitieven. Koop de high-winemand en strijk neer op één van de zitjes om van de inhoud te genieten: een fles wijn naar keuze, olijven, crostini, kruidenboter, tomaatjes, kaas, een worstje enzovoort. (NB vrijdag, zaterdag en zondag, tevoren reserveren).
Wijnstokken
Het is ook mogelijk om één van de ruimtes te huren voor een (zakelijk) evenement. Er zijn vier ruimtes van verschillende grootte. De wijngaard werd in 2006 aangeplant door Jan Schake en meet één hectare. In 2019 namen Annelies en Douwe de grond van Jan over. Douwe maakt de wijn, waarbij hij zich laat adviseren door Nederlands bekendste wijnmaker en wijnadviseur Stan Beurskens. Op het terrein staan 3.500 wijnstokken. Voor het onderhoud krijgen Annelies en Douwe de hulp van een groep vrijwilligers en enkele deelnemers aan de dagbesteding. De gekozen druivenrassen zijn solaris, johanniter, souvignier gris, pinotin en cabernet cortis.
Net buiten de stad Almere, in stadsdeel Almere Hout, op een groene helling van 10 meter hoog met een mooie hellingshoek van 30”, vind je stadswijngaard Hof van Almere. Ernaast ligt stadslandgoed de Kemphaan, een natuur-educatiecentrum waarin onder meer Staatsbosbeheer gevestigd is. Almere Hout is een recreatiegebied dat door fiets-, wandel-, skeeler- en vaarroutes doorkruist wordt: een echte toeristische, recreatieve bestemming dus.
Drijvende krachten
Eigenaars en drijvende krachten zijn René en Els Bliekendaal. René, wijngaardenier en wijnmaker, is van huis uit gezondheidswetenschapper en ook Els komt als adviseur onderwijs uit een andere richting dan de wijnbouw. In 2010 hebben zij de wijngaard aangeplant. Het perceel meet 3000 m2 en er staan 1500 druivenstokken op. De wijn wordt door hen gemaakt in een eigen gebouw op het terrein. Zij gebruiken de druivenrassen johanniter, solaris, rondo en cabernet cortis.
Samenwerken
Een groep van 15 vrijwillige medewerkers helpt met het onderhoud van de wijngaard. Zij pachten er wijnstokken. Het is tevens een zorgwijngaard, met werk voor mensen met een beperking. Hof van Almere werkt graag en veel samen. Zo heeft Staatsbosbeheer de hagen geplaatst. Een boomkwekerij uit de buurt zorgde voor de palen voor de druivenstokken en voor het plaatsen van torenvalknesten. Studenten kunnen er een project doen en de hulp van de sociale werkplaats wordt ingeroepen voor klussen. De VVV-Almere verkoopt hun wijnen, evenals Almeers weelde, een initiatief om producten uit Almere bijeen te brengen en te verkopen. Vanuit Hof van Almere is het initiatief Urban Vineyard Almere opgestart, www.urbanvineyard-almere.nl. Het plan is om in de nieuwe wijk Oosterwold, 13 kleine biologische wijngaardjes aan te leggen verspreid over gebied van 15 ha. Een aantal hiervan is al gerealiseerd. Hiervan gaat op termijn een Almeerse wijn geproduceerd worden. Volop ontwikkelingen en nieuwe plannen dus!
De route erheen bestaat uit hoogbouw, kaalslag en bouwputten met hijskranen. Waar de Laakhaven doodloopt op een brandweerkazerne, aan de andere kant daarvan, ligt ingeklemd tussen de spoorlijn en de drukke Hildebrandstraat een kleine groene parel: de Haagse stadswijngaard. Een watertje kronkelt er langs, een kleine moestuin, een paar hoge, oude bomen, ganzen grazen in het gras: een vredige sfeer en een volslagen verrassing. Wat een prettig oord!
Oudste stadswijngaard
Dit is de oudste stadswijngaard van Nederland, de eerste plannen dateren van 2012. In 2014 werden de druiven geplant. Het idee kwam van Tycho Vermeulen, van huis uit bioloog. Als student maakte hij al wijn op zijn studentenkamer in Wageningen. Tycho zijn interesse groeide in de loop der jaren alleen maar. Vanaf het eerste stadium werd hij bijgestaan door Marcel van Dam. Hun achterliggende gedachte was om de mogelijkheden van stadslandbouw te tonen. Aanvankelijk was de wijngaard een eenmanszaak, maar Tycho verkocht hem aan een coöperatie met 10 eigenaren en behield zelf een deel. Op het perceel van één hectare staan zo’n 700 wijnstokken: johanniter en souvignier gris voor wit en rondo en leon millot voor rood. Daarvan worden droge, maar ook zoete, zelfs portachtige wijnen gemaakt. Er wordt volop geëxperimenteerd. Je kunt bij de Haagse stadswijngaard voor een jaar een rij van tien druivenstokken beheren en neemt dan deel aan een cursus druiven telen. Ook kun je jaarlijks – na de oogst – meedoen met de cursus wijn maken. De wijk is blij met de groene oase.
Van alles verwacht je bij station Sloterdijk, maar een wijngaard? Toch is die er, sinds 2016. Een kleine, compacte groene oase, onvermoed en verrassend, middenin een netwerk van spoorlijnen, snelwegen en betonnen kolossen. En daarmee is het met recht een echte stadswijngaard. De eerste oogst vond plaats in 2018; in 2019 proefden de deelnemers hun eigengemaakte eerste wijn. De wijngaard maakt deel uit van de Tuin van Bret, een klein bedrijventerrein opgetrokken uit rode containers en gebouwd als een halfronde ‘nederzetting’ rond een plein tegenover de wijngaard. Wijn van Bret heeft zich ten doel gesteld om volledig circulair te werken en het verstedelijkte gebied te vergroenen. Het is genoemd naar natuurgebied de Bretten. Op het terrein werken verscheidene architecten en ambachtslieden; onder het viaduct onder de Radarweg door is restaurant Bret, ook van containers gebouwd.
Architect Yvonne Modderman was de initiatiefnemer van de wijngaard, samen met haar man Jeroen van der Voorn. Verbinding, vergroening en de beleving van het hele proces van wijn maken zijn de leidmotieven. De grond huren zij van de gemeente. Je kunt bij hen wijnstokken leasen. Op dit moment zijn er 70 huurders die gezamenlijk de 1200 m2 druivenstokken onderhouden, wat neerkomt op ca 10 stokken per persoon. Je kunt cursussen volgen voor wijn maken en snoeien, er worden wijnproeverijen en diners gegeven en lezingen gehouden. De aangeplante druivenrassen zijn johanniter, souvignier gris en cabernet cortis. www.wijnvanbret.nl
Aan de oostkant van de stad, dichtbij de Kromme Rijn en de sportvelden van Kampong, ligt duurzaam stadslandbouwbedrijf de Koningshof. Van oudsher was dit al tuinbouwgebied. Achter de groentekas en de volkstuintjes vind je tegenwoordig een jonge wijngaard, geplant in april 2020. Het is het eerste perceel van de Stadswijngaard Utrecht. Een tweede locatie, genaamd de Clos, is in mei 2020 aangeplant aan de Asch van Wijckskade, in het centrum van de stad.
Drie wijnliefhebbers
Drie wijnliefhebbers, Peter Groeneveld, Marco Westra en Sjors te Brake, hebben destijds de plannen gemaakt en een stichting opgericht; al snel voegden zich daar anderen bij zoals vinoloog Angélique Chamboné en Roel Balvers. Het huidige bestuur wordt gevormd door Peter, Marco en Angélique. Peter, de voorzitter, heeft een opleiding tot wijnbouwer /wijnmaker afgerond bij Syntra in België. Secretaris-penningmeester is Marco Westra. Marco is maître-sommelier bij restaurant Bridges. PR en Educatie worden uitgevoerd door Angélique Chamboné. Angélique is registervinoloog, wijndocent en wijnambassadeur van Zuid-Afrikaanse wijnen. Het moge duidelijk zijn dat wijn een grote rol in hun leven speelt.
Het doel van de Stadswijngaard Utrecht is om op duurzame wijze wijndruiven te produceren en een “groene tuin voor ontspanning, rust en verbondenheid met de natuur” te realiseren voor de bewoners van de stad Utrecht. Graag willen zij een ontmoetingsplek zijn en activiteiten organiseren. Er zijn plannen voor het geven van workshops, wijncursussen, rondleidingen, plukdagen en wijnkelderdagen. Ook wil men in de toekomst allerlei doelgroepen betrekken bij de wijngaard.
Enthousiaste vrijwilligers
Beide wijngaarden, beplant met ruim 400 druivenstokken souvignier gris en wat pinot noir, worden onderhouden met de hulp van enthousiaste vrijwilligers uit allerlei gelederen van de Utrechtse samenleving: een stichting voor en door Utrechters! ‘Het uiteindelijke doel is om uit te breiden met meerdere locaties binnen de stadsgrenzen van Utrecht waarbij we zo’n 2000 wijnstokken willen aanplanten waarvan we onze eigen Utrechtse wijn gaan maken,’ aldus Angélique.
Overigens kun je je nog steeds aanmelden om mee te werken in de Stadswijngaard Utrecht. Stuur een mail met je motivatie naar wijn@stadswijngaardutrecht.nl.
Misschien heb je gehoord over Clos Montmartre, de stadswijngaard middenin Parijs. Maar die van Venetië, op een eilandje tussen het centrum en glaseiland Murano, is minder bekend. Laguna nel Bicchiere heet hij. De druiven worden na de oogst met bootjes naar het vasteland gevaren. Nog een bijzondere is Rooftop Reds, bovenop een wolkenkrabber in Brooklyn, New York. Over de hele wereld zijn op de meest onvermoede locaties urban vineyards te vinden, er zijn er waarschijnlijk honderden.
Nederland kent echter ook stadswijngaarden. Zeven ga ik beschrijven, maar er zijn er zeker meer. Als je er nog een weet die ik zou moeten kennen, hoor ik het graag.
Wat is een stadswijngaard?
Een stadswijngaard is meer dan een wijngaard in een stad. Deze wijngaarden zijn op verschillende manieren ontstaan en verschillen dan ook van opzet. Een grote gemene deler lijkt dat ze een sterke sociale, verbindende functie willen hebben in een stad of wijk, zowel tussen bewoners onderling als tussen bewoners en bedrijven of instanties, en dat er zeer gepassioneerde mensen achter zitten. Bij sommigen ligt de nadruk wat meer op de passie voor wijn en het zien van de kansen die er in ons land tegenwoordig zijn voor wijnbouw; bij anderen ligt de nadruk eerder op de intentie om iets moois en verbindends rondom wijn op te zetten voor hun stad of buurt. Vaak maken ze deel uit van een groter geheel: een stadslandbouwproject, een duurzaam bedrijventerrein, een recreatieterrein. Meestal zijn het stichtingen met een bestuur van fervente wijnliefhebbers. In vele gevallen gaat het om een collectief of community en zijn er meerdere eigenaars. Bij een aantal kun je als stadsbewoner wijnstokken pachten. Er zijn er die dagbesteding bieden of met sociale projecten samenwerken. Sommige geven workshops druiven telen en wijn maken. Eén ding hebben ze gemeenschappelijk, ze hebben uitsluitend nieuwe, vroegrijpe, meeldauwresistente druivenrassen aangeplant. Maar verder zijn ze allemaal anders. En allemaal de moeite waard om te bezoeken.
Heerlijk, champagne! Als er een aanleiding is – verjaardag, feestdag, diner met vrienden – ga ik gemakkelijk overstag en koop ik zo’n feestelijke fles. Cava, crémant, prosecco: idem, vaak nog beter als je let op prijs-kwaliteit. Maar Nederlandse bubbels, die kom ik niet tegen. Niet in de supermarkt en niet bij de gemiddelde slijter. Terwijl ik toch het liefste streekproducten koop. In deze blog zal ik je vertellen over onze bubbels van eigen bodem. Over het grote aanbod en hoe dat zo is gekomen, over de verschillen in kwaliteit, de gebruikte druivenrassen en de prijs. En: waar je ze koopt!
Polderpareltjes
Wijngaard Maronesse uit de Zuidoostpolder heeft zijn ‘Polderparel’. Je zou ze graag champagnes noemen, die vele pareltjes tussen de Nederlandse mousserende wijnen. Dat mag niet, want ze komen niet uit Champagne, maar wat kwaliteit betreft hoeven ze er echt niet voor onder te doen. In ons land is een groot aantal wijnboeren mousserende wijnen gaan maken, in Zeeland, Friesland, Limburg en Gelderland bijvoorbeeld. De Nederlandse Wijnwinkel heeft er 21 in zijn webshop staan. Nederlandse Streekwijnen biedt er 28 aan in zijn winkel in Santpoort-Zuid. Er zijn ook rosé’s bij en zelfs enkele rode, overwegend brut of droog, en zelfs enkele halfzoete. Vele ervan zijn mij bekend. Elke keer ben ik verrast hoe goed ze smaken.
Niet alleen Zuid-Limburg
Sint Martinus, Landgoed Overst, Wijndomein de Planck en Wijngaard Raarberg mousserende wijnen van topkwaliteit. Domein Holset maakt nabij het drielandenpunt zelfs uitsluitend mousserende wijnen. Een aantal jaren later zijn wijnboeren in de rest van Nederland begonnen met mousserend, ook daar met verbluffend goede resultaten. Ik kan me mijn eerste slok nog herinneren van de Johanniter Brut die ik proefde bij Wijnboerderij ’t Heekenbroek, in de zon, aan de rand van de wijngaard, wat een feestje. Ook de strakdroge wijnen van de Frysling in Friesland: indrukwekkend. De eerste Brut Puur van Domaine de Brabantse Wal, enkele jaren geleden: top!
Hoe is het mogelijk dat er zo noordelijk bubbels worden gemaakt?
Zo’n 20 jaar geleden ontwikkelde ik mijn eerste wijnexcursies in Limburg en ontdekte ik dat Domein Fromberg in Ubachsberg al in 1996 was begonnen met het maken van een serie indrukwekkende bruiswijnen! Ook Pietershof timmerde vroeg aan de weg. Teg
In de jaren ’70 werd in Limburg voorzichtig begonnen met wijnbouw; in de jaren ’80 en ’90 werden (in Duitsland) druivenrassen ontwikkeld die het in een koel klimaat goed doen en vanaf 2000 werden er door heel Nederland wijngaarden aangeplant. Dat je hier bij uitstek goede mousserende wijnen kon maken, drong pas iets later door. Daarbij komt dat het niet gemakkelijk is, het hele proces van mousserende wijnen maken.
Voor mousserende wijnen heb je druiven nodig die net of bijna rijp zijn en friszuur smaken; geen overrijpe druiven. In ons relatief koele klimaat lukt dat prima. De betere mousserende wijnen worden per definitie gemaakt in noordelijke gebieden. Champagne zelf is Frankrijks meest noordelijke wijnregio. In Italië komen goede ‘spumantes’ uit de streek Franciacorte, nabij de stad Brescia, in het noorden van het land. Ook van belang is een geschikte ondergrond. In Zuid-Limburg vormt de mergellaag een uitstekende bodem. De druiven voor mousserende wijn gedijen namelijk op bodems van kalk en krijt. Wijngoed de Kleine Schorre maakt Brut de Zélande. Deze ontleent zijn kwaliteit mede aan de de dikke schelpenlaag in de ondergrond: kalk. Toch zijn er ook wijngoederen die niet gezegend zijn met zo’n bodem en toch prijswinnende wijnen maken. Ik denk aan de Frysling in Friesland.
Hoe worden Nederlandse wijnen gemaakt?
De meeste mousserende wijnen worden in ons land gemaakt op de traditionele champagne-manier, de manier die het meeste tijd en moeite kost en de beste kwaliteit oplevert. Eerst wordt een stille wijn gemaakt en gebotteld, vervolgens wordt aan elke fles een klein beetje wijn met gist en suiker toegevoegd (de liqueur de tirage) waardoor de wijn weer gaat gisten. Omdat de koolzuur niet kan ontsnappen, ontstaan er belletjes.
Een andere wijze om mousserende wijnen te maken is de Charmat-methode ofwel méthode cuve close. In een gesloten roestvrij stalen vat wordt de stille wijn opnieuw tot gisting gebracht. Veel minder werk en toch ook aardige resultaten. De meeste prosecco wordt op deze manier gemaakt.
De derde methode is het simpelweg inspuiten van koolzuur, net als bij frisdrank. Makkelijkste en goedkoopste manier. De ontstane bubbels zijn grover en snel verdwenen.
Welke druivenrassen?
De johanniter, solaris en souvignier gris en muscaris en pinot blanc zijn populair voor de witte. Een enkele wijnboer, ten zuiden van de grote rivieren, gebruikt chardonnay, waarvan in Nederland maar weinig aangeplant staat. Dat zijn bijvoorbeeld de Wijngaardsberg (Ulestraten) en Domein Holset. De rosé wordt gemaakt van onder andere rondo, pinotin, regent en cabernet cortis.
Wat kost een fles Nederlandse bubbels?
Vanaf € 9 koop je een eenvoudige bubbel. De Secco en de Secco rosé van Wijngaard Aan de Breede Beek van ca. € 14-15, is echt lekker. Voor de betere mousserende wijnen betaal je tussen de € 15 en € 30. De duurste die ik op internet tegenkwam was de Sint Martinus Funkelwien 2016, te koop voor bijna € 40.
Waar koop je die Nederlandse bubbels?
Ter plekke kopen is erg leuk, natuurlijk. Ga zelf naar de wijnboer toe, kijk op de website wanneer de openingstijden zijn. Voordeel is, dat je ziet waar de druiven groeien en degene ontmoet die de wijn maakt. Al je vragen kun je stellen aan wie er het meest vanaf weet.
Mij zijn drie wijnwinkels bekend die uitsluitend Nederlandse wijnen verkopen:
Nederlandse wijnen zijn tegenwoordig voor het overgrote deel prima. Door het hele land kom je wijngaarden tegen, van noord naar zuid en van oost naar west. De wijnen passen mooi in de trend van ‘koop lokaal’, de transportlijnen zijn kort; je kunt ze zelfs ter plekke bij de wijnboer gaan kopen. Daar komt bij dat de druiven op duurzame wijze geteeld worden. De meest gebruikte druivenrassen in ons land zijn namelijk rassen die nauwelijks met fungiciden (chemische middelen tegen schimmelziekten) gespoten hoeven te worden vanwege hun meeldauwtolerantie. Deze rassen zijn speciaal voor ons noordelijke, relatief koele en vochtige klimaat ontwikkeld. Er zitten dus vele voordelen aan het drinken van Nederlandse wijn. Toch zijn er nogal wat mensen die redeneren: voor die prijs heb ik drie flessen uit Zuid-Afrika.
Het klopt dat je zelden Nederlandse wijnen onder de 10 euro vindt. Ze zijn het echter waard om er de gevraagde prijs voor te betalen. Ik zal dat uiteenzetten met uiteenlopende argumenten. Een van de belangrijkste vind ik ‘kwaliteit kost geld’. Dat geldt natuurlijk voor alle wijnen. En niet alleen voor wijnen, maar voor alle producten en diensten. In dit verband wil ik wijzen op een uitstekend artikel van wijnjournalist Karin Leeuwenhoek, waarin ze uitlegt waarom goede wijn, waar ook vandaan, niet goedkoop kán zijn. https://vinoblogie.nl/goedkope-wijn-deel-1/
Waarom zou je toch kiezen voor die Nederlandse wijn?
Kwaliteit en zorgvuldigheid kosten geld.
Hoe lager de opbrengst per hectare, hoe geconcentreerder het sap van de druiven en hoe beter de wijn. Als je veel oogst van een hectare, kun je je wijn uiteraard goedkoper verkopen, maar heeft deze minder smaak, minder diepgang. Handwerk kost menskracht en veel tijd. Handmatig snoeien, handmatige pluk, de rijpheid controleren, de druiven selecteren: dat kost allemaal tijd en arbeid.
Goede wijn wordt gemaakt onder de meest hygiënische omstandigheden. Dagelijks de wijnkelder brandschoon houden gaat niet vanzelf.
Ook kosten goede kurken nu eenmaal meer dan slechte kurken 😊
Koop lokaal! Als je voor meer duurzaamheid gaat en het net als ik belangrijk vindt je eten en drinken uit je eigen omgeving te kopen, zou dat dan eigenlijk niet ook voor je wijn moeten gelden? Moet je die dan wel van de andere kant van de wereld laten komen?
Gezondheid Het is bizar, maar op het etiket van een wijnfles hoeft niet te staan wat er precies in zit. We weten dus niet wat we aan ongezonde chemische stoffen binnen krijgen. Beter kun je je wijn kopen bij iemand die je kent, van wie je weet hoe hij werkt, aan wie je een vraag kunt stellen. In het algemeen wordt Nederlandse wijn gemaakt van nieuwe, meeldauwtolerante rassen, die veel minder met chemische middelen gespoten hoeven te worden. Beter voor onze gezondheid dus!
Kleinschaligheid In Nederland zijn de wijngaarden klein, de meeste slechts enkele hectaren. Je kunt dat niet vergelijken met de enorme wijnbedrijven in vele andere landen, die soms honderden hectaren groot zijn. Daar kan men door schaalvergroting zeer efficiënt werken en loont het de moeite om grote machines en apparaten aan te schaffen voor wijngaard en kelder. Bij kleinschaligheid is dit natuurlijk niet het geval. Daar staat tegenover dat de wijnboer veel meer aandacht voor zijn product heeft (“Ik ken zo ongeveer elke druivenstok”).
Arbeid In landen als Zuid-Afrika en de Zuid-Amerikaanse landen is arbeid goedkoop. Helaas weet je meestal niet precies hoe de arbeidsomstandigheden voor de arbeiders zijn. Bij de Nederlandse wijnbedrijven hoef je je daar geen zorgen over te maken. Het gebruik van kunstmest of chemische bestrijdingsmiddelen in de wijngaard en het verspreiden hiervan met machines, kost minder uren dan het inzetten van alternatieve middelen voor groei en bloei en al deze werkzaamheden met de hand doen. Bij de oogst kan een wijnboer machinaal alles in een keer oogsten. Als hij kiest voor selectie in de wijngaard en slechts plukt wat rijp is zal hij verschillende malen door de wijngaard moeten gaan om te bepalen wat rijp is, of wat juist onrijp is of aangetast.
Grond De Nederlandse grond is weliswaar niet zo duur als die van een grand cruwijngaard in Bourgogne, maar als je het mondiaal bekijkt heeft Nederland relatief dure grond. Een factor die ook een rol speelt bij het vaststellen van de prijs.
Investeringen De wijnbouw in ons land bestaat nog maar kort, het gemiddelde wijnbedrijf is rond de 20 jaar oud. Het oudste wijngoed, de Apostelhoeve, bestaat weliswaar een halve eeuw, maar de meeste wijnboeren zijn kort geleden begonnen. Het opbouwen van een wijngoed is een kostbare zaak. Behalve grond heb je druivenstokken, vele palen, kilometers ijzerdraad, hoesjes voor elk jong plantje, gereedschap om de wijngaard te onderhouden, kistjes en kratten en vast nog meer dingen die ik over het hoofd zie nodig. Een trekker met toebehoren kost een vermogen. Als je de wijn niet elders laat maken, heb je ook een kelder nodig met alle kelderapparatuur: roestvrijstalen vaten in verschillende maten, een pers, een ontsteelapparaat, een kneuzer, koelapparatuur, pompen en slangen enzovoort. Dure spullen.
Bedenk eens hoe vreemd het is, zoals Karin Leeuwenhoek in bovengenoemd artikel terecht opmerkt, om zonder naar de prijs te kijken te betalen voor een cappuccino of een verse sinaasappelsap op een terras en voor een goede fles wijn minder makkelijk geld over te hebben. Aan kwaliteit hangt een prijskaartje, meestal een geheel terecht prijskaartje. Dan heb je wel een wijn die smaakt, waar je achter kunt staan, die je tevreden stemt en die beter voor je gezondheid is.
De enige activiteit die ik deze winter voor Vinaventura deed, het geven van een wijncursus voor de Volksuniversiteit, werd stopgezet. Jammer voor de cursisten, en ook voor mijzelf. Voor vele andere ondernemers met wie ik samenwerk – restaurants, café‘s – zijn de gevolgen een stuk ingrijpender. Met hen leef ik intens mee. Laten we vooral allemaal weer afhaalmaaltijden gaan bestellen! Online events gaan volgen! Nee, ik wil niet klagen.
Tijd voor een – onzekere – planning van 2022. En tijd om terug te kijken op 2021.
Hoe was Vinaventura’s wijnjaar 2021?
Tien excursies, een weekend in Zuid-Limburg en vier reizen gingen door, zodra het weer mogelijk was. Een uitdaging, dit jaar, maar ik ben superblij met wat ik wèl heb kunnen doen.
Januari. De jaarplanning had ik toch maar gemaakt. We zaten middenin een lockdown-met-avondklok, maar waren nog optimistisch, begin dit jaar, en dachten dat we wellicht snel van de beperkende maatregelen af zouden zijn. Dat duurde echter nog lang, tot juni!
Alle wijnreizen en wijnexcursies in het voorjaar en begin van de zomer moest ik annuleren en verzetten. Wel herinner ik me de feestelijke dag dat de terrassen weer open gingen: 28 april. Daar zat ik zo ongeveer als eerste op. Code oranje hield lang aan voor de ons omringende landen; de wijnreizen schoof ik op naar het najaar. Hoera, op 19 juni was er wel weer een excursie in Nederland mogelijk: het begin van mijn seizoen, eindelijk!
Rampzalig waren half juli de onvoorstelbaar ernstige overstromingen in het Ahrdal. Voor mijn nieuwe Ahr-wijnreis had ik het jaar tevoren het allerleukste en mooist gelegen hotelletje van de hele Ahr gevonden, het Jägerstübchen. De reis, die half juli gepland stond, was vanwege corona eerder al afgelast. Ik was geschokt toen ik onlangs hun website opzocht. Van het hotel is niets, helemaal niets meer over. Onbeschrijfelijk triest. Gelukkig hebben alle medewerkers het overleefd.
Over de nazomer heb ik gelukkig vrolijker berichten. Eind augustus was voor de eerste keer het Wijnweekend (“Bubbelweekend”) in het Zuid-Limburgse Holset. Wat een niveau hebben de wijnen daar in die regio! Van juni tot oktober vonden er 10 wijnexcursies in Nederland plaats, met allemaal tevreden deelnemers. Ook de vier najaarsreizen verliepen uitstekend. Het bijzondere Slovenië (2e keer) was weer heerlijk. We hadden de wijnreis Alto Adige (primeur!) in de Dolomieten, wat een verrassing. De culinaire reis samen met Onno Kleyn in de Provence: dat was smullen – en leren – in mijn vertrouwde Rhônegebied. Als laatste het prachtige, pure Sardinië, een gouwe ouwe.
Ja, en nu 2022. Wat ga ik op het programma zetten? En vooral: wanneer? Ook nu is de situatie onvoorspelbaar. De ervaring uit de afgelopen twee jaar leert dat het niet verstandig is om in het voorjaar activiteiten te plannen. Ik heb besloten om mijn wijnreizen in september en oktober te doen en de wijnexcursies vanaf juni. Voor wijnreizen moet ik de hotels ruim tevoren reserveren, anders loop ik het risico dat ze niet meer voldoende kamers hebben. Alto Adige, Slovenië en Piemonte zijn nu ingepland. Ik gok erop dat we dan weer mogen reizen, ik hoop het zo! Excursies en wijnweekends in Nederland: dat ligt gemakkelijker. Ik ben ze een voor een aan het reserveren en aantal staan nu al op de agenda. Excursies verzetten is minder ingrijpend dan wijnreizen verzetten. Laten we hopen dat dat niet hoeft. Mochten we eerder kunnen reizen, dan plan ik last-minute nog een mooie lente wijnreis in. Excursies in het voorjaar zijn ook snel georganiseerd.
Als je een verzoek heb voor een wijnreis of – excursie die nu niet op het programma staat, meld het mij! Misschien kan ik hem gewoon inplannen op de door jou gewenste datum. Stuur een mailtje naar info@vinaventura.nl.
In Nederland wordt door wijnboeren veel biologisch gewerkt, maar ik ken slechts drie makers van natuurwijnen: Ron Langeveld van wijngoed Dassemus (Chaam), Huib Overmars van wijngoed de Oude Waalstroom (Hurwenen, bij Zaltbommel) en Peter Pelzer van Domein Aldenborgh (Eys, Zuid-Limburg). VieVinVjenne bij Almelo blijkt ook natuurwijn te maken, daar moet ik snel eens gaan kennismaken. Als je ze kent, hoor ik het graag.
Wat zijn natuurwijnen?
Dat is niet gedefinieerd en er is dus ook geen certificering van natuurwijn, maar we kunnen een eind komen met omschrijvingen. Er wordt gesproken van natural wine, wilde wijn, ‘raw’ wine of vin naturel. De makers van natuurwijnen zetten zich af tegen de conventionele wijnen. Aan deze laatste worden allerlei stoffen toegevoegd (of onttrokken), maar daarop hebben we geen enkel zicht omdat dat niet vermeld wordt op het etiket. Het zou een revolutie in de wijnwereld worden als dit verplicht zou worden.
Nooit gaat het om massaproductie, altijd om kleine bedrijven. Je hebt biowijnen, biodynamische wijnen en er bestaan vele duurzaam werkende wijnboeren. Dan zijn er de orange wines, die bijna zonder ingrepen ‘ontstaan’ en waarvan er in Nederland ook enkele worden gemaakt. Sinds zo’n jaar of 15 zijn de ‘natuurwijnen’ sterk in opkomst. Er zijn restaurants en wijnbars die alleen natuurwijnen schenken. De maker van een natuurwijn gaat veel verder dan een biowijnboer. Biodynamisch komt er dichterbij, maar een natuurwijnboer volgt niet noodzakelijkerwijs de maankalender, zoals zijn b.d.-collega’s: het is niet verplicht.
Natuurwijnen, ik vind ze heerlijk en super-interessant!
Wat ik zeker weet, is dat de makers van natuurwijnen zonder uitzondering mensen zijn die respectvol met de aarde om willen gaan. Niet alleen met de bodem van hun wijngaard, maar veel breder. Hun respect betreft ook alle bloemen en kruiden (‘onkruid’!), de insecten en de kleine en grote dieren rond het bedrijf. De gehele leefomgeving met de mensen die er leven behoort daartoe. Deze wijnboeren willen de aarde een stukje mooier achterlaten aan de volgende generaties. Vast de reden voor de goede klik die ik met deze mensen heb!
Wijn voor de open minded
Voor een natuurwijn moet je openstaan voor iets nieuws, je moet onbevooroordeeld zijn en enigszins avontuurlijk aangelegd (net als Vinaventura). Om te beginnen kiezen de makers van deze wijnen vaak voor afwijkende, artistieke etiketten, maar oké, dat is buitenkant. Schenk je echter een natuurwijn in, dan zie je ook meestal iets anders dan je zou verwachten. De wijn is een beetje troebel, de wijn heeft veel depot, de ‘witte’ wijn is best donker, enz.. Dan ga je ruiken en proeven: ook anders, afwijkend van de doorsnee wijn, stuivend, verrassend. Ze hebben een grote kracht, een concentratie van geuren en smaken. Die zijn namelijk niet afgezwakt door toevoegingen, bewerkingen, klaring of filtering. Je proeft pure wijnen, de pure smaak van de druiven en de bodem waarop ze zijn gegroeid. Dat kan even wennen zijn. En zeker voor de geoefende wijnproever. Als onbevangen beginner ben je hier in het voordeel.
Wanneer is een wijn een natuurwijn?
Natuurwijn is geen beschermde naam, dus wanneer is een wijn een natuurwijn? Om enigszins een bescherming aan de naam natuurwijn te bieden, hebben organisaties van makers van natuurwijnen gedragsregels en criteria opgesteld waaraan zij zich willen houden. Hoewel natuurwijnmakers helemaal niet van regels houden. En het moét dus niet. Eigenlijk zijn er geen regels. Maar onderstaande punten zijn wel gemeengoed.
In de wijngaard wordt niet gespoten met herbiciden, insecticiden en fungiciden. Kunstmest wordt niet gebruikt, alleen natuurlijke stoffen als mengsels van planten.
De druiven worden biologisch of biodynamisch verbouwd.
De druiven worden met de hand geoogst.
In de kelder wordt niets toegevoegd aan de wijn.
Spontane vergisting. Er wordt geen gekweekte gist toegevoegd. De van nature aanwezige gisten zorgen spontaan voor de vergisting: een ‘wilde’ vergisting.
Om een natuurwijn te maken, grijpt de wijnmaker dus zo min mogelijk in. Alles draait om een zorgvuldig bewaard natuurlijk evenwicht in het bodemleven. De wijngaard ziet er zeer weelderig uit, want er groeit van alles tussen de wijnstokken en de ranken worden ook minder gesnoeid. Sommige wijnboeren ploegen zelfs niet, omdat ook dat het evenwicht in de bodem verstoort.
In de wijnkelder betekent het dat er geen zuur, suiker, tannine of kleurstof wordt toegevoegd. De wijnmaker voegt zeker geen gisten toe: de van nature aanwezige wilde gisten doen het werk. Hij maakt geen gebruik van enzymen en bacteriën; hij filtert en klaart de wijn niet. Sulfiet wordt in slechts heel kleine hoeveelheden toegevoegd en vaak ook helemaal niet. Houten vaten, worden deze ook niet gebruikt? Soms wel, maar geen nieuwe omdat die te veel smaak afgeven aan de wijn en daardoor het natuurlijke karakter te veel beïnvloeden.
Als wijnmaker moet je uiterst hygiënisch te werk gaan, want het bijsturen van foutjes in de smaak is er niet bij. En als je geen of nauwelijks sulfiet gebruikt, moet je ontzettend goed letten op de ontwikkeling van de wijn, vooral als hij gebotteld is. Sulfiet zorgt ervoor dat een wijn niet oxideert of bederft. Een natuurwijn is een versproduct. De wijn moet van zichzelf voldoende zuiver zijn en tannines, zuren of suikers hebben om de houdbaarheid te kunnen garanderen. Natuurwijnen van een wijnboer variëren van jaar tot jaar. Omdat hij niet ingrijpt en de natuur zijn gang laat gaan, is de smaak niet constant maar elk jaar een verrassing. Soms valt dat tegen, maar soms ontstaan er fantastische wijnen.
Waar in Nederland kun je natuurwijnen proeven / kopen?
Ga mee naar een van mijn excursies naar wijnboeren die natuurwijnen maken: – maandag 24 mei (2e paasdag) naar wijngoed Oude Waalstroom (bij Zaltbommel) – zaterdag 21 augustus naar wijngoed Dassemus (bij Chaam)
Het aantal winkels en importeurs gespecialiseerd in natuurwijnen is groeiende. Omdat de term niet afgebakend is, verkopen deze zaken vooral ‘zo natuurlijk mogelijk gemaakte wijnen’. Op hun websites kun je nog veel meer informatie vinden over natuurwijnen.
Vinoblesse, www.vinoblesse.nl. Verkoopt al sinds 1986 bio-en biodynamische wijnen.
De horeca heeft het zwaar. Kleine wijnboeren leveren aan de horeca – die inkomsten vallen nu weg. Je kunt Nederlandse wijnboeren een steuntje in de rug geven door eens een doos wijn bij hen te bestellen. Hier zijn wat tips:
Koop je wijnen bij je plaatselijke wijnwinkel. Sommige bezorgen thuis.
Bestel bij de Nederlandse Wijnwinkel een proefpakket, bijvoorbeeld het Slokdown Crisispakket, denederlandsewijnwinkel.nl/
Word Vriend van Domaine de Brabantse Wal: adopteer een rij wijnstokken en ontvang wijnen thuisgestuurd, http://onze-wijngaard.nl/
Daxivin biedt een prachtig quarantainepakket van 6 verschillende, zomerse wijnen. Ideale manier om met hun natuurwijnen kennis te maken. Ik heb al een 2e bestelling gedaan! Gratis verzending in NL. https://www.daxivin.nl/product/quarantaine-pakket/
Ik wens jullie een mooi en gezellig jaar en ik hoop van harte dat de plannen die jullie gemaakt hebben door kunnen gaan. Dat heel 2021 een stijgende lijn mag hebben! En – het heeft meer betekenis dan ooit – ik drink op jullie gezondheid! Op jullie, die massaal je aanmelding van 2020 hebben doorgezet naar 2021, hartstikke fijn! Natuurlijk hoop ik van harte dat we elkaar dit jaar weer zien.
Het nieuwe wijnreizen: net zo leuk, voelt beter! Het ongebreidelde overal-altijd-maar-naartoe-reizen, dat moeten we niet meer willen. De reiswereld zal van massatoerisme naar een kleinschaliger, gespecialiseerde manier van reizen van hoge kwaliteit over moeten gaan. Reizen met aandacht voor de plek waar je verblijft en met minder verplaatsingen. Corona versnelt dit proces. En buitenlucht is een belangrijk punt geworden.
Hoe het was De koers die ik met mijn wijnwandelreizen al 21 jaar vaar is die van kleinschaligheid. Altijd al ging het om het leren kennen van een klein gebied. Genieten van het lekkers en moois dat er ter plaatse is. De groepen waren klein, gemiddeld 8-9 personen. Ook waren we altijd al veel buiten: wandelend door de natuur, op bezoek in de wijngaard of rustend met een drankje op een terras. In voorjaar, zomer en nazomer, als het weer op zijn mooist is: dan wil je toch buiten zijn! Vele bestemmingen waren te bereiken met de auto of trein; een aantal beter per vliegtuig. Heerlijk om, als in Nederland de herfstregens zijn begonnen, nog een weekje naar het zonnige zuiden te gaan! Maar in de loop van de jaren begon er met die vliegreizen iets te wringen en ik ging mij er steeds ongemakkelijker onder voelen. Kon ik mij er nog wel in vinden om voor een weekje weg het vliegtuig te pakken? Hoe hard was het eigenlijk nodig? Er zijn toch waanzinnig mooie wijngebieden dichterbij?
Wijnwandeling in Nederland
Hoe het wordt Het kan altijd beter! De richting waarin ik Vinaventura verder wil ontwikkelen is steeds meer die van duurzaamheid. De verste reis – Zuid-Afrika – is uit het programma en ook de verre bestemmingen in Europa ga ik de komende jaren afbouwen. Dichter bij huis, minder vliegen. Meer bestemmingen die per trein of auto (carpoolen!) bereikbaar zijn. Minder verplaatsingen, dat betekent ook: eerder standplaatsreizen dan trektochten. We verdiepen ons nog meer dan voorheen in een klein gebied, met veel aandacht voor de wijnen en andere streekproducten, maar zeker ook voor de bewoners, de mensen die voor al deze heerlijkheden zorgen. Oog voor de tradities van het gebied is vanzelfsprekend, evenals respect voor het specifieke karakter van het landschap, van de natuur. De arrangementen moeten gemakkelijk te bereizen zijn. Wellicht is een rustdag in het midden van de week een idee. Kortere arrangementen in het buitenland; wijnweekends en -excursies naar de mooiste Nederlandse wijngaarden.
Streekproducten uit Schouwen-Duiveland en de Karst, Slovenië.
Corona, afstand en frisse lucht De door de Vinaventura-fans zo gewaardeerde gezelligheid en vertrouwdheid hoeven niet te lijden onder het feit dat we meer afstand zullen moeten houden dan we gewend waren tijdens de reizen. Daar zijn we inmiddels wel aan gewend geraakt. Buiten zijn, dat zullen we zo mogelijk nòg meer doen dan voorheen. Dat is goed te organiseren met wijnproeverijen en etentjes. Geen probleem! Laten we het glas heffen op een mooi en gelukkig 2021, met vele gezellige momenten!
Nieuwe wijnexcursies In de afgelopen weken heb ik een aantal leuke nieuwe wijnbedrijven bezocht: de Reestlandhoeve opde grens van Overijssel en Drenthe en Aan de Breede Beek, bij Nijkerk. Allebei een excursie waard! Zie ik je op een van de excursies dit jaar? Je kunt je aanmelden!
Maak foto’s van geproefde wijnen. Of nog beter: leg een schriftje aan met gedronken wijnen. Noteer naam, jaar en je bevindingen. Hoe was de kleur, de geur, de smaak? En waar heb je hem bij gedronken (of met wie)?
Bezoek wijnproeverijen. Wijnzaken geven met enige regelmaat een proeverij. Ga naar de winkel, zeg dat je graag hoort wanneer ze een wijnproeverij organiseren.
Als je in de wijnwinkel geen idee hebt welke wijn je moet kiezen, vraag dan om een biologische / biologisch-dynamische wijn. Dan heb je in ieder geval een zuivere wijn!
Nog een voor in de winkel. Weet je van jezelf of je van krachtige of juist van lichte, fruitige wijnen houdt? Vertel dat de wijnhandelaar, daar kan hij/zij zeker iets mee.
Vaar niet blind op scores, punten of medailles, die zeggen niet altijd iets. Zeker niet over jouw smaak.
Realiseer je dat bourgognes, bordeaux en barolo’s dure wijnen zijn. Er zijn zoveel andere wijnen die betaalbaarder zijn en ook erg lekker. Bijvoorbeeld uit Portugal, Zuid-Italië, Languedoc (Pays d’Oc). En probeer de Nederlandse wijnen!
Koop een wijnboek, er zijn hele leuke. Omfietswijngids van Nicolaas Klei, de Grote Hamersma van Harold Hamersma, de boeken van Onno Kleyn. Een enorm leuk wijnboek is Van Rank tot Drank van Jens Prieuwe. Tweedehands verkrijgbaar. Veel mooie foto’s, duidelijke uitleg, lekker leesbaar. Als je het uit hebt, kun je zelf wijn maken 😊
Laat je niet beïnvloeden: over smaak valt niet te twisten! Leer vooral je eigen smaak kennen.
Plotseling was het wijnreisseizoen afgelopen. Na de persconferentie maandag 12 oktober zag ik mij genoodzaakt ook de laatste activiteit af te gelasten: het wijnweekend op Domein Holset. Zo jammer. 2020 was een jaar waarin we ons moesten vastgrijpen aan de dingen die wèl konden. Dat waren bij Vinaventura de Nederlandse wijnexcursies: die liepen heel goed. Een zegen! Met deze belangstelling voor wijntoerisme in eigen land ben ik erg blij. Meer plannen staan op de rit, zowel voor excursies als voor meerdaagse arrangementen, allemaal dicht bij huis.
Maar wat een jaar was het. De buitenlandse reizen op-één-na geannuleerd. Dieptepunt vond ik de annulering van de culinaire Provencereis met Onno Kleyn, die pas in oktober zou zijn. Dat leek lange tijd heel ver weg en we bleven hoopvol, totdat de Vaucluse code oranje kreeg en ik weer 14 mensen moest teleurstellen, plus die prachtige B&B. Ik heb me er doorheen geslagen, door 2020, zie ook mijn blog Geslaagd!
Sardinië wel De wijnreis Sardinië ging door met vier overgebleven deelnemers van de negen. Gelukkig een uitzonderlijk geslaagde week. Spannend – en anders dan anders – was het wel. Maar we hadden veel geluk, de hele week zon, we beleefden prachtige avonturen en voelden ons een vriendenclubje op vakantie. Met zijn vijven in twee auto’s. Als de enige wijnreis van 2020 begint hij in mijn herinnering bijna mythische vormen aan te nemen: steeds leuker, mooier, bijzonderder en belangrijker. En dat laat ik lekker zo
Voor mijn relaties, zowel in het buitenland als in Nederland, was de situatie ook moeilijk. Zoeken, creatief zijn, berusten, aanpassen, nieuwe mogelijkheden bedenken, verdragen, flexibel zijn en soms: sluiten. Meestal voor het seizoen; in een enkel geval voorgoed. Ik heb met ze meegeleefd en nog nooit zo’n intensief contact met ze gehad.
November is de tijd van plannen maken voor het volgende jaar. Hiermee ben ik begonnen, er staan al activiteiten op de agenda 2021. Maar we weten niet hoe het volgend jaar zal zijn. Mijn reizen zijn ontzettend leuk, daar kan ik normaal gesproken enthousiast over vertellen, maar nu geeft dat een vreemd gevoel. Hoe kan ik mensen hiervoor interesseren zolang er nog zoveel onduidelijk is? Als reisorganisator heb je te maken met verschillende regels in verschillende landen. Ik houd nog maar wat slagen om de arm. Inplannen kan ook later nog! Intussen hoop ik maar dat jullie vertrouwen in mij blijven houden.
Nederlandse wijnboeren zijn zeker zo leuk! Waar ik met veel plezier mee bezig ben is het aantal Nederlandse wijnbestemmingen uitbreiden. Nog steeds ben ik overtuigd van de uitstekende kwaliteit van de Nederlandse wijnen. Niet alleen in Frankrijk zijn markante en charmante wijnboeren; die hebben we hier ook en ik wil je er graag mee naartoe nemen. Volgend jaar komen er weer leuke nieuwe reisjes en excursies op het programma. Bijvoorbeeld naar het verste stukje van de Achterhoek en naar Zaltbommel. Er komt een tweede wijnweekend bij, in het oosten van Nederland, met een avondvullend bezoek aan een zero waste kok die kookt van Kop tot Kont. Een waar avontuur. Meer nieuws volgt!
Ik ben dit jaar geslaagd voor mijn praktijkdiploma veerkracht en incasseringsvermogen! Het was het eerste examen in zijn soort en ook de wijze van examineren was geheel nieuw. Het bestond uit een aantal grote opdrachten en enkele kleinere, verdeeld over de periode half maart tot half oktober. In zijn algemeenheid vond ik dat we flink op de proef gesteld werden. Vooral de eerste opdracht heb ik als onredelijk zwaar ervaren. De voorbereiding was lastig, ik begreep niet zo goed wat er van ons verwacht werd, er was veel onduidelijkheid en ik kreeg weinig ondersteuning. Wat mij sterkte was dat ik deze uitdaging deelde met vele anderen. We worstelden met dezelfde vragen. Ik sloeg mij er redelijk goed doorheen, wat mij wat rust en opluchting bracht, maar – heel vreemd – ook een raar, knagend gevoel.
Maar goed, tot de zomer hield ik de fut er aardig in. De exameneisen werden echter telkens bijgesteld, hetgeen voor veel extra werk zorgde en voor ons allemaal enigszins demotiverend werkte. Na elke proeve van bekwaamheid moest ik even bijkomen, maar dat duurde nooit lang (ik heb mijn karakter mee) en ik richtte mij, zo goed en zo kwaad als het ging, met een dosis optimisme op de volgende opdracht. Ik moet zeggen dat ik mij in de loop van het jaar heen en weer geslingerd voelde tussen hoop en vrees. Gelukkig waren er steeds lichtpuntjes: kleine opdrachten waarin ik al mijn passie en energie kwijt kon en die zorgden voor hernieuwd optimisme.
Later in het jaar raakte ik toch wel vermoeid, met name toen de examencommissie zich nogmaals over de richtlijnen had gebogen en er zeer ingrijpende veranderingen in aanbracht. Dit hield voor mij in dat ik een extra examen moest doen, waarop ik mij niet goed had kunnen voorbereiden. Toen ik ook deze laatste hindernis genomen had, bleek dat de hele diplomering was gecanceld. Toen heb ik mijzelf maar geslaagd verklaard en een hele goed fles wijn opengetrokken. Mijn grote wens is dat jullie je ook, ondanks de beproevingen, geslaagd kunnen verklaren. Op je gezondheid!